ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤH ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ κ. ΧΡΥΣΑ ΜΑΡΔΑΚΗ και το βιβλίο της ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ - Η ΥΠΟΔΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΚΥΣΤΗΣ

Σήμερα έχουμε τη χαρά και την τιμή να φιλοξενούμε στο beauty days with a book τη συγγραφέα κ. Χρύσα Μαρδάκη, η οποία μέσα από το νέο της βιβλίο «Ελληνίδες - Η Υποδόρια Επανάσταση» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ελκυστής, μας προσκαλεί σε ένα εσωτερικό ταξίδι δύναμης, αυτογνωσίας και αθόρυβης επανάστασης. Μέσα από τις σελίδες του, η συγγραφέας αναδεικνύει τον ανεκτίμητο ρόλο της Ελληνίδας γυναίκας διαχρονικά, φωτίζοντας τις λεπτές αλλά ισχυρές αλλαγές που διαμορφώνουν την κοινωνία μας.

Πάμε όμως να την γνωρίσουμε!

 
Κα Μαρδάκη συστήστε μας με λίγα λόγια το βιβλίο σας. Τι αποτέλεσε την αρχική έμπνευση για να γράψετε το «Ελληνίδες - Η Υποδόρια Επανάσταση»;

Έμπνευση και γενεσιουργός παράγοντας, ταυτόχρονα, που χωρίς να το καταλάβω καλά καλά είχε αρχίσει να κυοφορεί μέσα μου το ιστορικό μυθιστόρημα « Οι Ελληνίδες - Η Υποδόρια Επανάσταση», αποτέλεσε η μελέτη μου πάνω στην κοινωνική θέση της Ελληνίδας του 19ου αιώνα. Τα ντοκουμέντα, το συγκεντρωμένο υλικό και η προσπάθεια κατανόησης του γενικότερου κλίματος της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής του νέου ελληνικού κράτους, με είχαν βοηθήσει δυο χρόνια πριν στην συγγραφή  του προηγούμενου βιβλίου μου: “Ελέγκω - Αν ήσουν γυναίκα στην Ελληνική Επανάσταση”. Η “Ελέγκω” λοιπόν μια γυναίκα  άγνωστη στον περισσότερο κόσμο, που πήρε μέρος όμως δυναμικά και με πολλούς τρόπους, στον αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία κατά τα ύστερα επαναστατικά χρόνια κι έζησε μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, μου σύστησε πολλές άλλες σύγχρονες και νεότερες σημαντικές, αλλά αφανείς Ελληνίδες. Τι άλλο μπορούσα τότε να κάνω, από το να τις ανασύρω από την ανωνυμία και την αφάνεια και να φέρω στο φως το βίο και το έργο γυναικών επιστημόνων, εκπαιδευτικών, καλλιτεχνίδων και τόσων άλλων που έζησαν σε μια εποχή που η γυναικεία επιστημοσύνη, δημιουργία, συμμετοχή στα κοινά και προσφορά θεωρούνταν μηδαμινή κι ανύπαρκτη. Μια εποχή απαξιωτική, σχεδόν ισοπεδωτική απέναντι στον γυναικείο πληθυσμό, που κράτησε μέχρι τα μέσα, ίσως και παραπάνω, του 20ου αιώνα και στέρησε από την ελληνική κοινωνία ζωτικές δυνάμεις ώθησης στην ανάπτυξη της.

Τι συμβολίζει για εσάς ο όρος «υποδόρια επανάσταση»;

Ο υπότιτλος του βιβλίου, «υποδόρια επανάσταση», δανεισμένος από την ιατρική ορολογία - μία εκ των τριών βασικών ηρωίδων μου, η Μαρία Καλαποθάκη ήταν η πρώτη Ελληνίδα γιατρός - παραπέμπει στην εντύπωση που μου προκάλεσε ο τρόπος που έδρασαν οι θαρραλέες, επίμονες, ριζοσπαστικές αλλά και γνώστριες του αρνητικού κλίματος απέναντι σε χειραφέτηση και την ανάδειξη των γυναικών, Ελληνίδες ιδίως των αρχών του 20ου αιώνα. Μαχητικότητα, τόλμη, εργατικότητα, δυναμισμός, μα και διακριτικότητα, αξιοπρέπεια και ήθος, υπήρξαν στοιχεία που τις βοήθησαν να δραστηριοποιηθούν “υπό τους εμφατικούς μύστακας” της άκαμπτης ανδροκρατούμενης κοινωνίας και πολιτείας, όπως γράφω στην προμετωπίδα του πρώτου μέρους του βιβλίου. Κάνοντας δηλαδή μια επανάσταση αθέατη και κάτω από την επιφάνεια του κατεστημένου των καιρών τους.

Ποια κεντρικά θέματα και μηνύματα θέλατε να αναδείξετε μέσα από το βιβλίο σας;

Νομίζω πως εκείνο που περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ζήτημα αναδεικνύεται στο βιβλίο μου, είναι πως είναι χάσιμο χρόνου και δυνάμεων να αναλωνόμαστε στη διαμάχη των δυο φύλων. Ξεπερνώντας τα διλλήματα σχετικά με την ανωτερότητα του ενός ή του άλλου φύλου και εστιάζοντας στην σημασία της ανθρώπινης υπόστασης, αυτής καθαυτής, τις ανάγκες και τις ικανότητες της, θα έχουμε πετύχει την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής, την πρόοδο και την ευημερία όλης της ανθρωπότητας. Αντίθετα κρατώντας καθηλωμένο τον μισό πληθυσμό, όπως δυστυχώς ακόμα και σήμερα συμβαίνει σε πολλές περιοχές του κόσμου, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να χάνουμε ανθρώπινο δυναμικό αξιόλογο και χρήσιμο για την ανάπτυξη της παγκόσμιας κοινωνίας.

Υπάρχει κάποια αληθινή ιστορία ή προσωπική εμπειρία που αποτέλεσε τη βάση για την ιστορία σας;

Η ιδιότητα μου της κοινωνιολόγου καθηγήτριας έχει από χρόνια συνδέσει την συγγραφική μου ενασχόληση με την κοινωνική έρευνα και ιδιαίτερα με το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης. Όμως στην επιλογή των κεντρικών ηρωίδων του συγκεκριμένου έργου συνέβαλλε καθοριστικά η καταγωγή και των δυο γονιών μου από την Ανατολική Ρωμυλία και Βόρεια Θράκη, αφού δυο εξ αυτών, η εκπαιδευτικός και ιδιοκτήτρια παρθεναγωγείου, Ασπασία Σκορδέλη και η ζωγράφος Κλεονίκη Ασπριώτου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σ’ αυτή τη χαμένη πατρίδα του Ελληνισμού.

Πώς πιστεύετε ότι εξελίχθηκε ο ρόλος της Ελληνίδας γυναίκας από το παρελθόν μέχρι σήμερα;

Είναι πλέον πασιφανές και θεωρείται δεδομένο, πως ο ρόλος της Ελληνίδας γυναίκας έχει αναβαθμιστεί σε όλα τα επίπεδα. Λίγοι γνωρίζουν όμως σε ποιο βαθμό και με ποιους αγώνες και θυσίες συνέβαλλαν σ’ αυτό το επίτευγμα κάποιες πρωτοπόρες προγιαγιάδες μας. Κι έχουν γίνει πράγματι πολύ σημαντικά βήματα σε ό,τι αφορά την αυθυπαρξία, τον αυτοκαθορισμό, την πολιτική συμμετοχή και την διεκδίκηση προσωπικών δικαιωμάτων και θέσεων δύναμης και εξουσίας.  Παρ’ όλα αυτά πόσο δόκιμος κι επίκαιρος πάντα μου ακούγεται ο προτελευταίος στίχος του τραγουδιού “Κεμάλ” του Μ. Χατζηδάκι, “με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί”. Δυστυχώς επαληθεύεται κάθε μέρα.

Υπάρχει κάποιο απόσπασμα ή κεφάλαιο που αγαπάτε ιδιαίτερα και γιατί;

Ναι είναι ένα κομμάτι από τον επίλογο του βιβλίου και το αγαπώ γιατί αναφέρεται στο πρώτο παράσημο που απονεμήθηκε ποτέ σε Ελληνίδες το 1899, για την συμμετοχή τους στους εθνικούς μας αγώνες.

 
“Σύμβολον φιλοπάτριδος ἀφοσιώσεως καὶ καρτερίας, ὡς καὶ ἀδελφικῆς συνεργασίας”, άκουσαν από του στόματος της βασιλίσσης πως ήταν το μετάλλιο, που για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία όλων των εποχών απονεμήθηκε σε γυναίκες. Όχι βέβαια επειδή πρώτη φορά επέδειξαν οι Ελληνίδες αγάπη προς την πατρίδα, αφοσίωση στα οράματά της και καρτερία στις δύσκολες ώρες του αγώνα και της θυσίας. Όσο για την αδελφική συνεργασία, κάτι παραπάνω από αποδείξεις είχαν για το πόσο πιο ανιδιοτελής, ανυπόκριτη κι εγκάρδια υπήρξε τουλάχιστον κατά τις κρίσιμες εθνικές περιστάσεις. Ως μάνες, ως αδελφές, ως σύντροφοι, ως Ελληνίδες. 

Μα ήταν η πρώτη φορά που η βασίλισσα απευθύνθηκε στις γυναίκες της χώρας. Ήταν η πρώτη φορά που κανείς απολογητικά δεν ξεστόμισε πως ‘πίσω από κάθε πετυχημένο άντρα, κρύβεται μια δυναμική γυναίκα’. Γιατί πρώτη φορά βρέθηκαν εμπρός, στο προσκήνιο, στην ανεμπόδιστη θέα. Ήταν η πρώτη φορά που κοιτώντας στα μάτια τις άλλες, τις απούσες, τις σύγχρονες και μελλοντικές Ελληνίδες, εκείνες που εσώψυχα γνώριζαν πως εκπροσωπούσαν, ήταν σε θέση πλέον να φωνάξουν:

«Ξημερώνει! Βγαίνουμε στο φως! Έρχεται ο αιώνας μας. Ο 20ός αιώνας της ανάδυσης της γυναικείας δύναμης. Ανοίγουμε τις πόρτες και τα παραθύρια να διώξουμε τα σκοτάδια των κελιών μας. Να σπάσουμε τη σιωπή της αφωνίας μας”  

Τι θα συμβουλεύατε στους νέους συγγραφείς που θέλουν να γράψουν για κοινωνικά ή γυναικεία ζητήματα;

Δεν ξέρω αν μπορώ να συμβουλέψω κάποιον για οτιδήποτε. Εγώ πιστεύω στην άποψη πως αν θέλεις να δείξεις τον δρόμο σε κάποιον, περπάτησέ τον. Κι εγώ περπατώ πια ένα δρόμο που δεν έχω ιδέα που οδηγεί, όμως μου μαθαίνει την περπατησιά του ανθρώπου. Αυτή και μόνο η μάθηση με κάνει κι εμένα καλύτερη κι αρεστή πρώτα και πάνω από οποιονδήποτε άλλο, σε μένα. Αν αυτό λέει κάτι στους νέους συγγραφείς…

Σκέφτεστε να συνεχίσετε με επόμενα έργα που αφορούν τις γυναίκες και την κοινωνική αλλαγή; Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σχέδια;

Μοναδικό σχέδιό μου να συνεχίσω να γράφω, με ποίηση, με πεζογραφία, με κάθε είδος λόγου. Για ό,τι κεντρίζει το ενδιαφέρον μου, για ό,τι φουντώνει τη φαντασία μου, ό,τι ερεθίζει τις αισθήσεις και συνδέεται με τις αξίες μου. Για ό,τι μου τριβελίζει το μυαλό και την καρδιά και νιώθω την ανάγκη να βγάλω στην επιφάνεια, να εκφράσω, να κοινωνήσω. Ούτε στο παρελθόν περιορίστηκα σε ένα είδος γραφής ή μια θεματολογία και δεν είναι στις προθέσεις μου να το κάνω στο μέλλον. 

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να μείνει στον αναγνώστη μόλις κλείσει το βιβλίο σας;

Κάθε άνθρωπος οσοδήποτε μικρός, ασήμαντος κι αδύναμος νιώθει, διαθέτει δυνάμεις, που αν αποφασίσει να ενεργοποιήσει, θα δικαιώσει την ύπαρξή του σ’ αυτόν τον κόσμο και θα γεμίσει με χαρά, ικανοποίηση και νόημα ζωής. Γιατί το έργο και η προσφορά του θα έχουν αξία και η αποκάλυψή της θα είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή του.

Κλείνοντας θέλω να σας ευχαριστήσω για την όμορφη συζήτηση μας, πείτε μας όμως πού και πώς μπορούμε να βρούμε το βιβλίο σας; Πώς μπορούν οι αναγνώστες να επικοινωνήσουν μαζί σας.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Ελκυστής” σε φυσικά και ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία. Οι αναγνώστες μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου μέσω Facebook και messenger, γράφοντας το όνομά μου Χρύσα Μαρδάκη.

Σας ευχαριστώ κι εγώ για την συνομιλία και την ευκαιρία που μου δώσατε να κάνω γνωστό το ιστορικό μου μυθιστόρημα “Οι Ελληνίδες - Η υποδόρια επανάσταση” στο αναγνωστικό κοινό του beauty days with a book. 

ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ - Η ΥΠΟΔΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΧΡΥΣΑ ΜΑΡΔΑΚΗ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΚΥΣΤΗΣ

Το 1964, στο «Ολυμπία», το πιο γνωστό υπερωκεάνιο μετανάστευσης Ελλήνων στην Αμερική, ένας Ελληνοαμερικανός δημοσιογράφος παίρνει συνέντευξη από μια ηλικιωμένη συγγραφέα, η οποία πρόκειται να εκδώσει ένα ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο «Οι Ελληνίδες» και υπότιτλο «Η Υποδόρια Επανάσταση».

Το βιβλίο αρχίζει και τελειώνει με το πρωτοφανές για την νεότερη Ελληνική Ιστορία, γεγονός της παρασημοφόρησης από την ίδια τη βασίλισσα Όλγα, γυναικών, που συμμετείχαν ως υγειονομικοί στον άτυχο Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Αλλά ποια γεγονότα και ποιες συνθήκες στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος του 19ου αιώνα προετοίμασαν ουσιαστικά την απόδοση τέτοιας τιμής σε Ελληνίδες; Πώς εμπλέκονται τα τρία κεντρικά πρόσωπα του έργου, η γιατρός δρ. Μαρία Καλαποθάκη, η διευθύντρια παρθεναγωγείου και εκπαιδευτικός Ασπασία Σκορδέλη και η διακεκριμένη ζωγράφος Κλεονίκη Ασπριώτου;

Εντέλει, τι είδους εξελίξεις και πόσο καθοριστικές για τη γυναικεία χειραφέτηση στην Ελλάδα, σηματοδοτεί το πρωτόγνωρο συμβάν, αφού παράλληλα και γύρω από τις τρεις γυναίκες, όλο αυτό το χρονικό διάστημα και από τον 19ο αιώνα, μέχρι περίπου και το μεσοπόλεμο κατά τον 20ό, πολλές άλλες γυναίκες, από διάφορα κοινωνικοοικονομικά στρώματα και περιοχές του ελληνισμού, μέσα κι έξω από την ελληνική επικράτεια, μόνες ή συλλογικά, κάνουν μια ιδιότυπη «υποδόρια» επανάσταση, διεκδικώντας το αυτονόητο: ανθρώπινη αξιοπρέπεια και συμμετοχή στη δημόσια ζωή της χώρας;