ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ κ. ΑΡΕΤΗ ΠΑΝΟΥ για το βιβλίο της «ΖΗΛΟΣ» από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΝΟΗ

 Καλημέρα σας, σήμερα στο BEAUTY DAYS WITH A

BOOK φιλοξενούμε τη συγγραφέα κ. ΑΡΕΤΗ ΠΑΝΟΥ με το βιβλίο

της, «ΖΗΛΟΣ» από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΝΟΗ 

1) Κα ΑΡΕΤΗ ΠΑΝΟΥ, συστήστε μας με  λίγα λόγια το βιβλίο

σας. Πότε ξεκινήσατε να το γράφετε και πόσο καιρό σας πήρε για

να το τελειώσετε;

Σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σας για τη νήσο «Ζήλο». Άρχισα

να τη γράφω το καλοκαίρι του 2015, όταν πολλοί πρόσφυγες

κατέφευγαν στα νησιά του Αιγαίου και οι εικόνες απελπισμένων

ανθρώπων και πνιγμένων παιδιών ήταν καθημερινές και πολύ

έντονες. Το γράψιμο κράτησε περίπου τρία χρόνια. Ευτυχώς

τελείωσε πριν από την πανδημία γιατί, αν είχε μεσολαβήσει η

πανδημία, θα είχα γράψει ένα πολύ διαφορετικό βιβλίο ή δεν θα

είχα γράψει τίποτα. Η ζωή αλλάζει βίαια τον τρόπο που «βλέπεις»

τα πράγματα από στιγμή σε στιγμή. Φυσικά οι ιδέες, τα ερωτήματα,

οι ήρωες και τα συναισθήματα που συνθέτουν τη Ζήλο

προϋπήρχαν και ζυμώνονταν στο κεφάλι μου πολύ νωρίτερα, τόσο

που δεν μπορώ να εντοπίσω ακριβώς την αρχή τους.

2) Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης του βιβλίου σας;

Πολλές ήταν οι πηγές. Μια σημαντική πηγή – στιγμή ήταν όταν ο

ετοιμοθάνατος πατέρας μου μου ζήτησε να πάρω ένα μολύβι και

χαρτί για να γράψω αυτά που ήθελε να μου πει. Δεν το έκανα,

αποστρεφόμενη την εγγύτητα του θανάτου. Γιατί να τα γράψω, του

είπα, αφού είσαι εσύ εδώ να μας τα λες. Λες και μπορούσα να τον

ξεγελάσω, τον πατέρα και τον χάρο. Αργότερα ένιωσα πολλές

ενοχές. Θα μπορούσα να τα είχα γράψει σε ένα μαγνητοφωνάκι

τουλάχιστον. Έτσι, θα μπορούσα τώρα να ανατρέχω και να ακούω

την ενσώματη φωνή του και όχι μόνο την άυλη, αυτή που ακούω

μέσα μου. Η Μάργκαρετ Άτγουντ, σε ένα βιβλίο της για τη γραφή,

λέει ότι γράφουμε για να συνομιλήσουμε με τους νεκρούς μας. Μια

άλλη πηγή – στιγμή ήταν όταν κοιτάζοντας τον πίνακα του

Ντελακρουά , «η Ελευθερία οδηγεί τον λαό» αισθάνθηκα τη

βεβαιότητα ότι έβλεπα μια σκηνή από τους Άθλιους του Ουγκό και

τον ήρωά του τον Γαβριά. Έψαξα χρονολογίες, επιρροές και

συσχετίσεις και είδα ότι πράγματι αυτή η εικόνα του Ντελακρουά

γέννησε χίλιες λέξεις του Ουγκό, όπως κάθε λέξη του Ουγκό

γέννησε με τη σειρά της χιλιάδες λέξεις και εικόνες σε άλλους

δημιουργούς και ούτω καθεξής. Κι αυτό είναι το άπειρο και

αεικίνητο της γλώσσας και της τέχνης. Άλλη πηγή ήταν κάποια

ποιήματα του Άρη Αλεξάνδρου. Υπήρξαν και πολλές άλλες πηγές

που τις αποκαλύπτει η «αστυνομική» έρευνα μέσα στο ίδιο το

βιβλίο. Γιατί το διάβασμα μοιάζει κάπως με τη δουλειά του

ντετέκτιβ.

3) Στις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης ανακαλύπτει πολλά

ιστορικά γεγονότα που συνδέουν την ιστορία σας με

το παρελθόν, πείτε μου πόσο δύσκολο ήταν να

τα συγκεντρώσετε και ποιος σας βοήθησε στη συλλογή τους.

Πράγματι ο τόπος όπου εξελίσσεται η υπόθεση, η νήσος «Ζήλος»,

είναι ένα ιστορικό παλίμψηστο όπου τα στοιχεία που συνθέτουν την

κεντρική ιστορία του βιβλίου, τον φόνο του παπά και την εξιχνίασή

του, έχουν επαναληφθεί και αποτυπωθεί πολλές φορές μέσα στον

χρόνο και στον χώρο. Υπάρχει η ιστορία των Ζηλωτών της

Θεσσαλονίκης, η τουρκοκρατία και ο απελευθερωτικός αγώνας,

ιδιαίτερα και χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τις ιστορίες πολλών

νησιών, οι πρόσφυγες παλιοί και νέοι, ο εμφύλιος και ο απόηχός

του, η εξορία ως προσφυγιά μέσα στην πατρίδα. Όλα αυτά θίγονται

και ανιχνεύονται μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων

του βιβλίου, διαμορφώνουν και ερμηνεύουν τους χαρακτήρες και

κατευθύνουν τη στάση και τη δράση τους στα τρέχοντα

προβλήματα που συνθέτουν την πλοκή. Από την ώρα που

ξεκαθάρισα ποια ιστορικά στοιχεία θα διασταυρώνονται θα

διατρέχουν και θα διαπερνάνε την πλοκή στην εξέλιξή της, ήταν

σχετικά απλό να συγκεντρώσω το υλικό που χρειαζόμουν. Στις

σημειώσεις του βιβλίου αναφέρω τις τεράστιες δυνατότητες για

άντληση υλικού από το διαδίκτυο, άμα ξέρει κανείς τι ζητάει και τη

«μεγάλη ελληνική εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη» που αν και ανήκει

στα υπό εξαφάνιση είδη, είναι ένας πραγματικός και ανεξάντλητος

θησαυρός με λήμματα γραμμένα από μεγάλους δασκάλους,

λογοτέχνες, ιστορικούς, επιστήμονες. Πολύτιμες πηγές αποτέλεσαν

επίσης προσωπικά και οικογενειακά αρχεία που μου

προσφέρθηκαν γενναιόδωρα από συγγενείς και φίλους. Το

δύσκολο ήταν να μην παρασυρθώ σε ιστορικές ανακρίβειες, αλλά

να σεβαστώ την αλήθεια των γεγονότων διατηρώντας ταυτόχρονα

την ελευθερία του δημιουργού και την ευθύνη της προσωπικής

ματιάς και της ερμηνείας τους.

4) Ποια θεωρείτε ότι είναι τα δυνατά στοιχεία του βιβλίου σας; Ποιο

είναι το μήνυμα που θέλετε να αποκομίσει ο αναγνώστης σας;

Αυτά θα ήθελα να τα πει ο αναγνώστης. Εγώ πραγματικά δεν τα

ξέρω. Η αλήθεια είναι ότι ο καθένας μας διαβάζει ένα διαφορετικό

κείμενο κι ας κρατάει στα χέρια του το ίδιο βιβλίο με τον άλλο.

Διαβάζει διαφορετικό κείμενο ακόμα και ο ίδιος αναγνώστης σε

διαφορετικούς χρόνους και φάσεις της ζωής του. Γιατί ο καθένας

μας μοιάζει με βιβλίο που άρχισε να γράφεται πριν γεννηθεί και

συνεχίζεται και μετά τον θάνατό του. Η γλώσσα και οι γλώσσες -

υποσύνολα της μητρικής που ακούμε εξ απαλών ονύχων

κουβαλάνε το απόσταγμα της ανθρώπινης εμπειρίας και

διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τον εσωτερικό μας κόσμο και τον

τρόπο που βλέπουμε τον εξωτερικό. Δύο τέτοιες γλώσσες που

ακούγονται καθαρά στη Ζήλο είναι η γλώσσα της Εκκλησίας και η

γλώσσα της Αριστεράς. Μοιάζουν αντίθετες κι αντικρουόμενες,

αλλά έχουν και οι δύο τα δόγματα και τους αιρετικούς τους, τα

αδιέξοδα, τους παλαιοημερολογίτες και τους ζηλωτές τους, τους

αναθεωρητές και τους εκσυγχρονιστές τους. Υπάρχουν πολλά

τέτοια αταίριαστα και αντίθετα φαινομενικά ζευγάρια στο βιβλίο, τα

γηρατειά και τα νιάτα, η αρχή και το τέλος, η πίστη και η

αμφισβήτηση, η αγάπη και η βία, που τα συνδέει μια βαθύτερη

ενότητα. Η Τέχνη πάλι, έχει τη δική της γλώσσα και τον δικό της

τρόπο να ερμηνεύει τις αντιθέσεις, να τις ξεπερνάει και να τις

συνθέτει. Και φυσικά η ζωή, σαν ορμητικό ποτάμι που κανείς δεν

μπορεί να το διαβεί δυο φορές το ίδιο, δεν δέχεται διαχωρισμούς

και όρια και κάθε ώρα και λεπτό δημιουργεί νέες συνθέσεις που

μας βάζουν μπροστά σε νέα διλήμματα, ευθύνες και επιλογές. Για

όλα αυτά ήθελα να μιλήσω στο βιβλίο. Ήθελα επίσης να έχει

χιούμορ, σαρκασμό υποδόριο και αυτοσαρκασμό. Τέλος ήθελα οι

χαρακτήρες του να είναι πειστικοί και ανθρώπινοι, να μιλάει ο

καθένας τη δική του γλώσσα και να κάνουν καλή παρέα στον

αναγνώστη όπως έκαναν και σε μένα όσο το έγραφα. Δεν ξέρω αν

τα κατάφερα. Ζητώ συγγνώμη από τον αναγνώστη που θα

περίμενε ίσως ένα πιο straight αστυνομικό μυθιστόρημα με πολύ

αγωνία και τρόμο, πολλά εγκλήματα, ανατροπές και αίμα, αλλά

ποτέ δεν υποσχέθηκα κάτι τέτοιο.

5) Πώς αποφασίσατε τον τίτλο του βιβλίου, υπήρξε κάποιος άλλος

που απορρίφθηκε;

Η αρχική μου σκέψη για τον τίτλο ήταν «Ζυμωμένος Χρόνος», αλλά

αφού τελείωσα το ζύμωμα του βιβλίου και καθώς το περνούσα

τέταρτο και πέμπτο χέρι, ακολουθώντας τις συμβουλές των

δασκάλων «μη λυπάστε να κόβετε και να πετάτε», περιόρισα και

τον τίτλο σε μία μόνο λέξη, «Ζήλος». Έτσι, χωρίς άρθρο, νομίζω ότι

προκαλεί τον αναγνώστη να δώσει τη δική του ερμηνεία. Είναι

αρσενικό ή θηλυκό, καλό ή κακό; Είναι ο ζήλος του φανατισμένου

οπαδού, ο υπερβάλλων ζήλος, ο πολιτικός ή θρησκευτικός ζήλος,

ο ζήλος της βίας, ο ζήλος της έρευνας, της δημιουργίας και της

αγάπης ή απλώς το όνομα ενός φανταστικού -αλλά όχι ψεύτικου-

νησιού, όπου όλα αυτά συνυπάρχουν και συμπλέκονται;

6) Γιατί πιστεύετε πως πρέπει να διαβάζουμε βιβλία;

Για να αυγατίζουμε τον χρόνο, τον χώρο και το μερτικό της

ανθρώπινης εμπειρίας που μας δόθηκε. Και φυσικά γιατί είναι μια

μεγάλη απόλαυση.

7) Αν έπρεπε να επιλέξετε ανάμεσα στο έντυπο ή στο ηλεκτρονικό

βιβλίο, εσείς ποιο θα επιλέγατε;

Το έντυπο βιβλίο είναι τρόπος ζωής για μένα, αλλά δεν είμαι τόσο

αισιόδοξη για το μέλλον του.

8) Πείτε μας τι διαβάζετε αυτό τον καιρό και αν υπάρχουν

αγαπημένα βιβλία στη βιβλιοθήκη σας, που δε θα τα δανείζατε σε

κανέναν και γιατί;

Αυτό τον καιρό διαβάζω τις «επτά γοτθικές ιστορίες» της Κάρεν

Μπλίξεν που μου «σύστησε» η Άλις Μονρό μέσα από ένα διήγημά

της. Είναι κάτι που μου συμβαίνει συχνά, ένας συγγραφέας κι ένα

βιβλίο που αγαπώ να μου γνωρίζει και να με οδηγεί σε έναν δικό

του αγαπημένο συγγραφέα και βιβλίο.

Μου αρέσει να μοιράζομαι βιβλία, να μιλάω γι αυτά με φίλους, να

δανείζω και να δανείζομαι, και δεν νομίζω ότι υπάρχει βιβλίο που

δεν θα το έδινα με χαρά σε ένα αγαπημένο μου πρόσωπο αν μου

το ζητούσε.

9) Θα ήθελα να μας πείτε μερικά πράγματα για εσάς, για να σας

γνωρίσουμε καλύτερα. Μιλήστε μας για τα μελλοντικά σας σχέδια,

τι καινούργιο ετοιμάζετε;

Προσπαθώ να κατανοήσω τις τεκτονικές αλλαγές που συμβαίνουν

σήμερα στον κόσμο μας. Η εξέλιξη της τεχνολογίας πόσο είναι

απειλή και πόσο ευκαιρία για τον άνθρωπο, όταν μάλιστα τίθεται

ανεπιφύλακτα στην υπηρεσία του πολέμου; Πυρηνικές κεφαλές και

όπλα με απίστευτες δυνάμεις καταστροφής, βιολογικά, χημικά και

άλλα απειλούν καθημερινά τον πλανήτη και οι έμποροι των όπλων

αποφασίζουν για τη ζωή και τον θάνατο των όντων που τον

κατοικούν. Ο κατακλυσμός της πληροφορίας που ξεχύνεται από

παντού μας δίνει γνώση και δύναμη ή μας κάνει χειραγωγίσιμους

και ελέγξιμους, έρμαια στο ψέμα, στην παραπληροφόρηση και στη

χυδαιότητα, διαλύει την κριτική σκέψη και μας στερεί βαθμούς

ελευθερίας; Πώς θα επηρεάσει την κοινωνία και την οργάνωσή της,

το άτομο και τη δημιουργικότητά του η τεχνητή νοημοσύνη; Κάθε

φορά που ανοίγω τον υπολογιστή μου, το διαδίκτυο (ο παγκόσμιος

ιστός της αράχνης ή η πανανθρώπινη μνήμη) με καλεί να

επιβεβαιώσω ότι δεν είμαι ρομπότ, κι αυτό με φέρνει στη δύσκολη

θέση να αναλογίζομαι σε τι διαφέρω από ένα ρομπότ. Τις προάλλες

μιλούσα με μια κυρία σε τηλεφωνικό κέντρο παροχής υπηρεσιών

και το χρώμα, ο τόνος και το περιεχόμενο της ομιλίας της ήταν τόσο

τυποποιημένα, μηχανικά και απρόσωπα που με έκαναν να τη

ρωτήσω αν είναι ρομπότ. Αμέσως ντράπηκα, αλλά εκείνη φάνηκε

να το διασκεδάζει, να το θεωρεί έπαινο μάλιστα, και αυτό με έπεισε

τελικά ότι δεν ήταν αυτόματος τηλεφωνητής. Ακόμα προσπαθώ να

κατανοήσω την βαθιά επίδραση των τριών χρόνων πανδημίας και

εγκλεισμού στην ψυχή μας που παραδόθηκε ανοχύρωτη στον

φόβο και την απώλεια ακόμα περισσότερων βαθμών ελευθερίας,

πέρα από την οδυνηρή απώλεια αγαπημένων προσώπων.

Θυμάμαι το παλιό τραγούδι «σαν βγω απ’ αυτή τη φυλακή κανείς

δεν θα με περιμένει, οι δρόμοι θα ’ναι αδειανοί κι η πολιτεία μου πιο

ξένη». Για όλα αυτά σχεδιάζω να γράψω ένα, επίσης non straight,

μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Όχι τόσο για να δώσω

απαντήσεις, αλλά για να διατυπώσω όσο πιο καθαρά μπορώ τα

ερωτήματα που με βασανίζουν.

Τελειώνοντας με τις ερωτήσεις θα ήθελα να ευχαριστήσω για

ακόμη μια φορά και θα ήθελα να μας πείτε πού και πώς μπορούμε

να βρούμε εσάς και το βιβλίο σας.

Εγώ σας ευχαριστώ. Το μυθιστόρημά μου «Ζήλος» εκδόθηκε από

τις εκδόσεις Πνοή (Ζωοδόχου Πηγής 2-4, 10678 Αθήνα. Τηλ. 210

2230206).

Το προσωπικό μου e-mail είναι: panouareti52@yahoo.gr και θα

χαρώ αν επικοινωνήσετε μαζί μου για οποιοδήποτε λόγο.

Ζήλος
ΑΡΕΤΗ ΠΑΝΟΥ
Εκδόσεις Πνοή

Ένας ιδιόρρυθμος παπάς που τα βάζει με θεούς και δαίμονες βρίσκεται δολοφονημένος στη Ζήλο, ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί που μαστίζεται από την κρίση και το προσφυγικό και κουβαλάει μια βαριά ιστορία.

Ο Ζαχαρίας Αρμενίδης, καθηγητής του Εκκλησιαστικού Δικαίου, πρόσφυγας από μάνα και πατέρα, με βαριά ιστορία επίσης, αναλαμβάνει για λογαριασμό της Εκκλησίας την έρευνα για τον φόνο. Στην υπόθεση μπλέκονται αιρετικές ομάδες, ακτιβιστές, καναλάρχες, έμποροι ναρκωτικών και μπράβοι.

Στην πορεία αναζήτησης της αλήθειας προκύπτουν ευρύτερα ερωτήματα, όπως τι είναι πραγματικότητα και πώς μας αποκαλύπτεται, αν υπάρχει καλή ή κακή βία και πώς μπορεί να σπάσει ο φαύλος κύκλος της, ή πώς αντιλαμβάνεται η τέχνη την αλήθεια, και τι σχέση μπορεί να έχει ο Στάλιν με τον Βέγγο.

Οι απαντήσεις που δίνουν οι εμπλεκόμενοι στην υπόθεση οδηγούν τον καθηγητή-εκκλησιαστικό ντετέκτιβ να σχηματίσει μια πολύ διαφορετική εικόνα για το έγκλημα, το νησί, τους ανθρώπους αλλά και τον εαυτό του, απ’ αυτήν που είχε στην αρχή της ιστορίας. Θα καταφέρει ο Ζαχαρίας Αρμενίδης να ξετυλίξει το κουβάρι αυτής της μπερδεμένης ιστορίας;