ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ κ. ΝΕΛΛΗ ΣΠΑΘΑΡΗ για το βιβλίο της «Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗς ΘΡΑΚΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ » από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΚΥΣΤΗΣ

Καλημέρα σας, σήμερα στο BEAUTY DAYS WITH A BOOK φιλοξενούμε τη

συγγραφέα κ. ΝΕΛΛΗ ΣΠΑΘΑΡΗ, του βιβλίου «Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ» που

εκδόθηκε από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΚΥΣΤΗΣ

1)Κα ΣΠΑΘΑΡΗ, ευχαριστούμε που δεχτήκατε να μιλήσουμε και να

γνωρίσουμε εσάς και το βιβλίο σας. Πείτε μας, είχατε ονειρευτεί από

μικρή να γίνετε συγγραφέας; Πότε και πώς ξεκινήσατε την συγγραφή;

Εγώ ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση.

Συχνά διαβάζω σε συνεντεύξεις συγγραφέων ότι την τάση της συγγραφής

την είχαν από μικρή ηλικία. Μάλιστα, κάποιοι πλειοδοτούν στο πόσο

νωρίς αναπτύχθηκε αυτή η τάση τους. Τόσο, που σε κάποια συνέντευξη

είχα διαβάσει ότι ο/η συγγραφέας είχε την τάση αυτή εγγεγραμμένη στο

DNA του/της προτού γεννηθεί. Όλα αυτά με κάνουν να χαμογελάω.

Υπάρχουν διάφορα είδη συγγραφής. Σίγουρα, μια πλοκή μυθιστορήματος

θέλει, εκτός των άλλων, φαντασία-τάση που μπορεί να είναι έμφυτη από

την παιδική ηλικία. Αλλά ένα λογοτεχνικό κείμενο, π.χ. ένα μυθιστόρημα,

δεν είναι μόνο πλοκή. Πίσω από την πλοκή, υπάρχει ένα ιστορικό,

κοινωνικό, πολιτιστικό, ακόμα και οικονομικό υπόβαθρο πάνω στον οποίο

πρέπει ο συγγραφέας να στήσει την πλοκή. Κι αυτό δεν είναι αποτέλεσμα

έμπνευσης, αλλά έρευνας. Επίσης, ένα λογοτεχνικό κείμενο απαιτεί

αφηγηματικές τεχνικές, στις οποίες πρέπει να έχεις εντρυφήσει τόσο

μελετώντας θεωρία της λογοτεχνίας, όσο και διαβάζοντας μυθιστορήματα,

νουβέλες, διηγήματα με διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές. Επίσης,

κάθε εποχή έχει τις λογοτεχνικές σχολές της (ρεαλισμός, νεο-ρεαλισμός,

υπερρεαλισμός κλπ) που σε καλούν είτε να ενταχθείς σε αυτές είτε να

κάνεις τη δική σου επανάσταση.

Η δική μου συγγραφή χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες. Όλες, ωστόσο,

βασίζονται πρώτα και κύρια στις σπουδές μου. Είμαι πτυχιούχος της

Ελληνικής φιλολογίας, καθώς και της Γαλλικής φιλολογίας. Έχω ένα

διδακτορικό στη Λαογραφία και μεταδιδακτορικές σπουδές στο Παρίσι

στην Κοινωνική Ανθρωπολογία και στην Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία.

Από εκεί ξεκινάει η τάση της συγγραφής. Συγγραφή επιστημονικών

κειμένων, μετά από έρευνα. Συγγραφή εκπαιδευτικών κειμένων καθώς

έχω υπηρετήσει την εκπαίδευση και έχω διδάξει στο Ελληνικό Ανοικτό

Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Συγγραφή λογοτεχνικών κειμένων που εμβαθύνουν

στις σκέψεις που με κατατρύχουν. Ειδικά τα λογοτεχνικά μου κείμενα,

δηλαδή τα δύο μυθιστορήματά μου «Amor fati» και «Μόνο καλοκαίρια»,

οι δύο νουβέλες μου «Στάκα καρδιά μου» (βραβείο Ομίλου UNESCO) και

«Στην Ύδρα αέναα θα επιστρέφεις» (βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης

Λογοτεχνών) και τα διηγήματά μου «Γυναίκα σημαίνει πόνος» και «Μια

καλοκαιρινή παρτίδα σκάκι κι άλλη μία» είναι το αποτέλεσμα ωριμότητας

και ήρθαν στο δεύτερο στάδιο της συγγραφής μου, όταν αποφάσισα να

απομακρυνθώ από τα αρχεία και τις βιβλιοθήκες και να σκύψω πάνω στην

υπόσταση του ανθρώπου.

2)Συστήστε μας με λίγα λόγια το βιβλίο σας με τον τίτλο «Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ».

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης αυτού του βιβλίου.

Το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών αυτό βιβλίο μου το έγραψα

στη μνήμη του πατέρα μου. Άλλωστε, ο ίδιος απεικονίζεται στη

φωτογραφία του εξωφύλλου ντυμένος με στολή της Ανατολικής Θράκης

(το αγόρι αριστερά). Η οικογένειά μου από τη μεριά του πατέρα μου έχει

καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη με βαριά ιστορία, την οποία

αναφέρω αναλυτικά στην αφιέρωση στην αρχή του βιβλίου. Συνοπτικά,

όταν πρόγονός μου χρηματοδότησε την Ελληνική Επανάσταση, οι Τούρκοι

τον συνέλαβαν και τον κρέμασαν. Η οικογένεια διέφυγε στη

Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας, όπου άνοιξε ελληνικό

τυπογραφείο και εξέδιδε και ελληνική εφημερίδα, τις «Τρεις κορυφές του

Αίμου». Τον προπάππου μου τον κρέμασαν κι αυτόν οι Βούλγαροι. Ο

παππούς μου διέφυγε στην Ελλάδα όπου δώρισε το πρώτο δημοτικό για

τα παιδιά των προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη στη Νέα

Φιλαδέλφεια, το σχολείο Σπαθάρη.

Όταν έφυγε ο πατέρας μου από τη ζωή, μετά από το πρώτο μεγάλο σοκ,

όταν μπόρεσα να ξανασταθώ στα πόδια μου, αποφάσισα να γράψω ένα

βιβλίο στη μνήμη του. Καθώς το διδακτορικό μου είναι πάνω στη

Λαογραφία, επέλεξα την έρευνα της Λαογραφίας της Ανατολικής Θράκης,

στην ευρύτερη περιοχή της οποίας έζησαν οι πρόγονοί μου.

3)Πόσα χρόνια σας πήρε για να ολοκληρωθεί η έρευνα και η συγγραφή

του βιβλίου σας.

Η έρευνα και η αναζήτηση του υλικού διήρκησε τρία χρόνια. Τρία χρόνια,

κατά τα οποία, κάθε πρωί, με μεγάλη επιμέλεια πήγαινα στη Γεννάδιο

Βιβλιοθήκη όπου ερεύνησα αρχεία της Ανατολικής Θράκης.

4) Πόσο εύκολη ήταν η συγκέντρωση όλων αυτών των ιστορικών στοιχείων

που μας αναφέρετε στο βιβλίο σας και ποιος σας βοήθησε σε αυτό?

Μιλήστε μας για τους ανθρώπους που σας παρακίνησαν και σας στήριξαν

να γράψετε το βιβλίο. Θέλετε να πείτε κάτι σ αυτούς τους ανθρώπους?

Μία επιστημονική έρευνα δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Θέλει

υπομονή και επιμονή. Και κυρίως θέλει επιστημονικό υπόβαθρο που να

την κατευθύνει.

Η έρευνα αυτή έγινε στο πλαίσιο των μεταδιδακτορικών σπουδών μου

στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales στο Παρίσι. Στη Σχολή

αυτή, στο νεοελληνικό τμήμα της Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας

ηγείτο η Ελένη Μπιμπίκου-Αντωνιάδη. Μια εξαιρετική επιστήμονας, η

οποία δεν είναι πλέον εν ζωή.

5)Ποια θεωρείτε ότι είναι τα δυνατά στοιχεία του βιβλίου σας?

Ο τίτλος του βιβλίου μπορεί να παραπλανήσει πως στο βιβλίο αυτό έχουν

απλώς συγκεντρωθεί αφηγήσεις βιωμάτων των προσφύγων από την

Ανατολική Θράκη, μετά την Ανακωχή και τη Συνθήκη των Μουδανιών. Και

βέβαια βασίζεται στις αφηγήσεις, μερικές από τις οποίες είναι

συγκλονιστικές, όταν αναφέρονται στη μεγάλη φυγή μετά τη

Μικρασιατική Καταστροφή. Κυρίως, ωστόσο, έμφαση δίνω στις αφηγήσεις

της καθημερινής ζωής στον τόπο καταγωγής τους. Στα ήθη και έθιμα τους.

Το δυνατό σημείο του βιβλίου είναι η μελέτη των αφηγήσεων και η ένταξή

τους στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο, όπως εμφαίνεται και στον

υπότιτλο του βιβλίου.

6)Πώς αποφασίσατε τον τίτλο του βιβλίου, υπήρξε κάποιος άλλος που

απορρίφθηκε ?

Ο αρχικός τίτλος του βιβλίου με τον οποίο κυκλοφόρησε στην πρώτη του

έκδοση από τις εκδόσεις Λιβάνη-Νέα Σύνορα το 1997 ήταν «Ιστορική και

Κοινωνική Λαογραφία της Ανατολικής Θράκης». Η έκδοση αυτή είχε

μεγάλη επιτυχία και έχει εξαντληθεί εδώ και πολλά χρόνια. Αποφάσισα

στην νέα έκδοση από τον εκδοτικό οίκο με τον οποίο συνεργάζομαι πλέον

τα τελευταία χρόνια -τις εκδόσεις Ελκυστής- να δώσω έμφαση στο ότι το

υλικό προέρχεται από τις αφηγήσεις των προσφύγων, τις οποίες και

παραθέτω και δεν αποτελεί απλά ένα θεωρητικό βιβλίο.

7)Μιλήστε μας για τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια. Τι να περιμένουμε

από εσάς και πόσο σύντομα ?

Μετά τα λογοτεχνικά μου έργα που ανέφερα στην πρώτη ερώτηση,

συνεχίζω τη συγγραφή σε πολλαπλά επίπεδα, καθώς έχω πολλές σκέψεις

στο μυαλό μου και τις αναπτύσσω παράλληλα. Ένα δυστοπικό κείμενο για

σκοτεινές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας μας, ένα μυθιστόρημα που

αναδεικνύει την ψυχολογία των παιδιών μέσα από ενδιαφέρουσες

συγκρούσεις, μια έρευνα πάνω σε γεγονότα της Κατοχής στο νησί μου, την

Ύδρα, μια πολλαπλή ανάγνωση μιας σχέσης ανάμεσα σε δύο

ανθρώπους…. Το χαρακτηριστικό, ωστόσο, όλων αυτών των αφηγήσεων

είναι ότι αφήνω αυτές να με οδηγήσουν και δεν τις καθοδηγώ εγώ.

8)Ποια θεωρείτε ως την πιο σημαντική, ίσως και ανεξάντλητη, «πηγή

ιδεών» για έναν συγγραφέα;

Πιστεύω πως κάθε συγγραφέας αντλεί από διαφορετικές πηγές ιδεών,

όμως κανείς δεν γράφει εν κενώ. Ακόμη κι αν γράφει μια δυστοπία, ένα

σκληρό αστυνομικό μυθιστόρημα, ένα ιστορικό μυθιστόρημα το οποίο

αναφέρεται σε μια εποχή που δεν έχει ζήσει, η αφήγηση διαπερνάται από

τις σκέψεις και τις εμπειρίες του συγγραφέα που τις προσαρμόζει στην

αφήγηση.

Όπως έχει διατυπωθεί, στη λογοτεχνία όλα έχουν ειπωθεί. Όμως, το

ζητούμενο είναι το πώς θα ειπωθούν. Κι αυτό κάνει τη λογοτεχνία

ανεξάντλητη.

9)Γιατί πιστεύετε πως πρέπει να διαβάζουμε βιβλία;

Ζούμε τόσες ζωές, όσα βιβλία διαβάζουμε.

Και αντίστροφα: όπως είχε πει ο κινηματογραφιστής Αντρέι Ταρκόφσκι

«ένα βιβλίο διαβασμένο από χίλιους ανθρώπους είναι χίλια διαφορετικά

βιβλία».

10) Ποια συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο συγγραφέα, που σκέπτεται να

εκδώσει το πρώτο του βιβλίο?

Να επιμείνει και να μην απογοητευτεί. Ο χώρος του βιβλίου είναι ένας

πολύ δύσκολος χώρος. Η ελληνική γλώσσα απευθύνεται σε ένα

περιορισμένο κοινό. Και, πλέον, πολλοί γράφουν, δυσανάλογα πολλοί σε

σχέση με τα βιβλία που αντέχουν οι εκδοτικοί οίκοι να εκδώσουν. Πιστεύω

όμως πως η συγγραφή είναι μια διαδικασία ελεύθερης σκέψης και ότι τα

έργα πρέπει να τίθενται στην κρίση του αναγνωστικού κοινού.

Τελειώνοντας με τις ερωτήσεις θα ήθελα να ευχαριστήσω για ακόμη μια

φορά και θα ήθελα να μας πείτε που και πώς μπορούμε να βρούμε εσάς

και το βιβλίο σας.

Facebook (messenger): Nelly Spatharis.

Εκδόσεις Ελκυστής (όλα τα πρόσφατα βιβλία μου) :

https://elkistis.gr/writer/%CE%BD%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B7-

%CF%83%CF%80%CE%B1%CE%B8%CE%AC%CF%81%CE%B7/

Σύντομα και στον ιστότοπό μου: www.peridiavazontas.gr

"Η λαογραφία της Ανατολικής Θράκης μέσα από τις αφηγήσεις των προσφύγων, Ιστορική και κοινωνική προσέγγιση" 

Συγγραφέας  Νέλλης Σπαθάρη

 Εκδόσεις Ελκυστής

Οι αφηγήσεις βιωμάτων αποτελούν βασικό πρωτογενές υλικό για την καταγραφή της μικροϊστορίας από τον ερευνητή ιστορικό. Ακόμη δε περισσότερο, όταν πρόκειται για τις αφηγήσεις των προσφύγων, οι οποίες συναιρούν το προσωπικό βίωμα με το πολιτισμικό πλαίσιο του τόπου στον οποίο βιώθηκε και χάθηκε.

Επειδή η αυτογνωσία ενός λαού είναι ένα από τα βασικά προτερήματά του, το βιβλίο αυτό αποτελεί μια μικρή συμβολή στη γνωριμία με τη λαογραφία της Ανατολικής Θράκης. Με βασικό άξονα την κίνηση στον χώρο και τον χρόνο, στο πρώτο μέρος διερευνάται τόσο η πορεία του ελληνισμού στον χώρο της Θράκης, όσο και η πορεία των λατρευτικών εθίμων, όπως αυτά διαμορφώθηκαν στη διαχρονική πορεία τους και τις ιστορικές συγκυρίες. Οι επιπτώσεις της μετακίνησης του κέντρου του ελληνισμού από τις νοτιότερες αρχαιοελληνικές πόλεις-κράτη στη βυζαντινή Θράκη και από εκεί πάλι στο νεότερο αθηναϊκό κέντρο σημάδεψαν ήθη, έθιμα, νοοτροπίες και στάσεις ζωής στον χώρο της Θράκης που διασώθηκαν στη συλλογική μνήμη των προσφύγων, η οποία μελετάται στο δεύτερο μέρος αυτής της μελέτης. Η συλλογική αυτή μνήμη, καταγεγραμμένη μετά τον ξεριζωμό τους το 1922 στα αρχεία των τοπικών σωματείων δεν υπήρξε ποτέ και συλλογική μνήμη ολόκληρου του ελληνισμού, όσο καλά κι αν αυτοί ενσωματώθηκαν στον ελληνικό κορμό.

Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών